Clematis L .
(Rodzina- Jaskrowate - Ranunculaceae)

Powojniki występują na półkuli północnej, do grupy tej należy około 300 gatunków krzewów, podkrzewów i bylin. Są to pnącza o cienkich i długich pędach, czepiają się podpór za pomocą osadek liści złożonych oraz ogonków listków, czasami szypułek kwiatów i osi kwiatostanów. Liście są trójlistkowe.
Kwiaty są obupłciowe, bezpłatkowe. Najwiekszą ozdobą powojników są płatowate działki, przeważnie są 4 do 8, wyjątkowo piękne są odmiany pełnokwiatowe mające wiele płatowatych działek. Ozdobą powojników są także liczne pręciki o kolorach kontrastujących do płatowtych działek. Zebrane w główkę liczne niełupki tworzą owoc złożony, wyposażony w aparat lotny. Owoce także wyglądają atrakcyjnie.
W Polsce na naturalnych stanowiskach rosną 2 gatunki, Clematis alpina (L.) Mill. występuje on w lasach i zaroślach Karpat, oraz Clematis recta L. występujący w południowej części niżu, na łąkach i w zaroślach.

Clematis integrifolia - Powojnik całolistny - bylina osiągająca wysokość 60-70cm, kolor okwiatu jest ciemnofiołkowy.
Clematis vitalba - Powojnik pnący - pochodzi z zachodniej, środkowej i południowej Europy, także z północno zachodniej Afryki. Tradycje uprawy w Polsce sięgaja średniowiecza. Powojnik ten sam sie obsiewa, jest to pnącze o zdrewniałych łodygach osiągających długość nawet do 30m. Kwiaty sa małe koloru białego. Kwitnie od VII do IX. Jest to silnie rosnące pnącze o małych wymaganiach glebowych.
Clematis montana - Powojnik górski - pochodzi z Himalajów i Chin. Jego pędy mogą osiągnąć długość 8m. Kwiaty są białe, kwitną V-VI.
Clematis tangutica - Powojnik tangucki - pochodzi ze Środkowej Azjii i Chin. Ma charakterystyczne żółte kwiaty. Jego pędy dorastają do 4-5 metrów. Kwitnie w VI-VII często też powtarza kwitnienie jesienią. Zimową porą jego ozdobą są perukowate kwiatostany.
Clematis texensis - Powojnik teksaski - pędy dorastają 3 metrów. Jest byliną.

Powojniki wielkokwiatowe, są mieszańcami różnych gatunków i odmian powojników. Odmiany powojników wielkokwiatowych pochodzą od następujących gatunków:

Clematis viticella - Powojnik włoski - pochodzi z południowej Europy i zachodniej Azji.
Clematis lanuginosa - Powojnik wełnisty
Clematis patens - Powojnik lazurowy
Clematis florida - Powojnik kwiecisty
Clematis x jackmanii - Powojnik Jackmana - pędy osiągają długość do 3 metrów, kwiaty są fioletowoniebieskie o średnicy do 15cm. Kwitnie od VI do IX.

Jedne z najpiękniejszych odmian powojników wielkokwiatowych zawdzięczamy hodowli brata Stefana Franczaka. Oto niektóre z jego odmian:
Clematis ′Bałtyk′ -kwiaty jasnoniebieskofioletowe,
Clematis ′Błękitny Anioł′ - jasnoniebieskie kwiaty z charakterystycznie falowanym brzegiem, kwitnie od VI-VII i potrzebuje mocnego cięcia,
Clematis ′Dorota′ - kwiat jasnofioletowy, pręciki fioletowe, kwitną VI-VII wymagają słabego cięcia,
Clematis ′Emilia Plater′ - kwiaty jasnoniebieskie, kwitnie od VI-X, potrzebuje silnego cięcia,
Clematis ′Jan Paweł II′ - kwiaty koloru białoalabastrowego z jasnoróżowym wąskim paskiem, kwitnie VI-IX, cięcie słabe,
Clematis ′Kacper′ - kwiaty koloru ciemnofioletowego, kwitnie od VI do IX
Clematis ′Kardynał Wyszyński′ - kwiaty koloru czerwonego, kwitnie od VI do IX, potrzebuje silnego cięcia,
Clematis ′Matka Siedliska′ - na pędach zeszłorocznych pojawiają sie kwiaty półpełne koloru białego, na pędach tegorocznych kwiaty pojedyncze koloru białego z różowym paskiem
Clematis ′Matka Urszula Ledóchowska′ - kwiaty białe o lekkim różowym zabarwieniu, kwitnie V-VI
Clematis ′Monte Cassino′ - kwiaty mocno czerwone, pylniki żółte, kwitnie VI-VII, wymagane jest silne cięcie,
Clematis ′Polish Spirit′ - kwiaty koloru niebiesko-purpurowego, kwitnie od VI-IX, wymagane jest silne cięcie,
Clematis ′Warszawska Nike′ - kwiaty koloru purpurowofioletowego, kwitnie od VI-IX, wymagane jest silne cięcie,
Clematis ′Westerplatte′ - kwiaty koloru jaskrawoczerwonego, kwitnie VI-VII, wymagane jest silne cięcie.

 

Wymagania glebowe powojników wielkokwiatowych

Powojniki najlepiej czują się w glebie przepuszczalnej i przewiewnej lecz o odpowiedniej wilgotności. Gleba powinna być bogata w próchnicę i posiadać dobry drenaż, powojniki wymagają odczynu obojętnego (pH 7). Przed sadzeniem należy odpowiednio przygotować glebę. Sadząc powojniki na glebach ciężkich, gliniastych, należy przygotować dół głębokości około 1m i szerokości 60cm. Na dnie dołu umieszcza się warstwę drenującą, np. gruz i chrust, następnie drenaż przysypujemy mieszanką ziemi wcześniej wykopanej oraz ziemi liściowej lub kompostowej, warto też dodać rozłożonego nawozu organicznego i gruboziarnistego piasku. Jeśli w naszym ogrodzie jest ziemia lekka, dół nie musi mieć takich wielkich rozmiarów i rezygnuje się z drenażu. Należy wykopać dół o wymiarach 50x50cm, wkopać odpowiednie podpory, roślinę posadzić o kilka centymetrów głębiej niż rosła w pojemniku. Odczyn gleby można polepszyć dodając do mieszanki do sadzenia dolomit. Po posadzeniu rośliny podlewa się.

Zastosowanie powojników

Powojniki najlepiej rosną ze strony południowo-wschodniej lub południowo-zachodniej, nie w miejscach silnie nasłonecznionych. Powojniki wymagają podpór po których mogą się wspinać, dlatego najlepiej sadzić je przy pergolach, trejażach, płotach, altanach, przy ścianach budynków wyposażonych w kratownice. Odmiany wielkokwiatowe mają mniejszą zdolność owijania się wokół podpór dlatego należy podwiązywać je delikatnie miękkim sznurkiem.

Pielęgnacja - nawożenie, cięcie

Co dwa lata powojniki można nawozić obornikiem w dawce 10-30 kg w odległości 0,8-1m od rośliny przykopuje się na głębokość 20cm. Do zasilania powojników można używać gnojówki (rozcieńczenie 1:10) w dawce 10l na roślinę w odległości 0,7m od rosliny. Podlewanie gnojówką przeprowadzamy w maju, latem po kwitnieniu i cięciu. Nie można podlewać po 15 sierpnia. W uprawie powojników można stosować także nawozy mineralne takie jak Azofoska. Nawozimy wtedy dwukrotnie na wiosnę oraz po kwitnieniu podlewamy 0,1 procentowym roztworem Azofoski lub innego wieloskładnikowego nawozu. Co roku należy uzupełniać ściółkę i kontrolować odczyn gleby.
Cięcie powojników powinno być wykonane w drugiej połowie III wtedy gdy pąki są nabrzmiałe i dobrze widoczne, cięcie wykonujemy 0,5 do 1cm nad pąkiem. W pierwszym roku uprawy powojniki przycinamy 30cm nad podłożem, w latach następnych cięcie zależne jest od odmiany i jej pory kwitnienia.

1)Powojniki wielkokwiatowe i kwitnące wcześnie przycinamy na wysokosci 50-100cm.

2)Powojniki rozpoczynające kwitnienie późno, przycinamy nad 2-3 parą pąków na wysokości 20-40cm nad ziemią.

3)Powojniki kwitnące tylko na starych pędach wiosną, przycinamy po kwitnieniu na wysokości 1m od ziemi.

Odmiany powojników wielkokwiatowych warto na zimę okryć (dolne pędy)np. kopczykiem ziemi.

Czasami powojniki są atakowane przez grzyby, dochodzi wtedy do więdnięcia pędów, szczególnie w czasie intensywnego wzrostu pędów. W celu ochrony należy wiosną i jesienią stosować opryskiwanie preparatami Benlate lub Topsin w stężeniu 0,2%. W przypadku gdy opryski są nieskuteczne należy nisko przyciąć roślinę a ścięte pędy spalić.


Stanisław Tomszak
Artykuł napisałem w oparciu o literaturę fachową autorstwa prof. Mieczysława Czekalskiego do której odsyłam wszystkich bardziej zainteresowanych tematem czytelników.
Mieczysław Czekalski,"LIŚCIASTE KRZEWY OZDOBNE", PWRiL, Poznań 2006.