Znajdujesz się w: Strona główna > O roślinach > Rhododendron - Różanecznik

RHODODENDRON - RÓŻANECZNIK -informacje ogólne

Różaneczniki to bardzo różnorodna i liczna grupa krzewów ozdobnych, obecnie istnieje około 1 tys. gatunków i powyżej 20 tys. odmian. Rozróżniamy trzy grupy różaneczników: azalie zrzucające liście na zimę, azalie zawsze zielone oraz różaneczniki zawsze zielone.

rhododendron_01Różaneczniki należą do roślin z rodziny wrzosowatych - Ericaceae w naturalnych warunkach występują na Półkuli Północnej w Azji oraz Ameryce Północnej, rosną na terenach górskich Appalachy, Kaukaz, Alpy. Rośliny z rodziny wrzosowatych nie występują na stepach i pustyniach. Budowa morfologiczna: krzewinki, krzewy i drzewa, o zdrewniałych łodygach, liście u większosci są zawsze zielone, skrętoległe, nie posiadają przylistków, są niepodzielne i najczęściej całobrzegie. Liście róznej wielkości- małe łuskowate, igiełkowate do wielkich (około 1m długości!). Kwiaty są obupłciowe, promieniste, pręcików 10. Duża ilość wydzielanego nektaru wabi do nich owady przez które są zapylane. Owoce: torebki, jagody, pestkowce. Niewielkie nasiona.


Azalie od dawna są obecne w historii i kulturze Japonii, już w 1681 roku opisano 15 gatunków i ponad 317 różnych odmian. Uprawiane były w Chinach i innych krajach Azji gdzie dotarły wraz z pielgrzymkami buddyjskich mnichów. Do Europy przywiezione zostały przez Duńczyków w 1680 roku. W połowie XIX wieku były już popularnymi roślinami szklarniowymi oraz doniczkowymi. W miejscach hodowli zaczęły powstawać krzyżówki belgijskie, angielskie, francuskie i niemieckie.

 

Azalie zrzucające liście na zimę

rhododendron-luteum

są najbardziej odporne na przemarzanie, mogą rosnąć w pełnym słońcu nawet na gorszym stanowisku glebowym i klimatycznym, niektóre przyjemnie pachną. Uważane są za jedne z najpiękniejszych krzewów kwitnących. Azalia pontyjska Rhododendron luteum występuje na naturalnym stanowisku w Woli Żarczyckiej koło Leżajska. Jest to jedyne miejsce naturalnego występowania azalii w granicach Polski.

Krzewy rosną tam na wydmie w kształcie półksiężyca, przypuszcza się, że może był to kurhan tatarski gdyż wyraźnie wznosi się nad otaczającym terenem. Rododendron żółty bujnie porasta tamto miejsce mimo to, że cechuje się ono wyjątkowo suchą i jałową glebą. Jej liście są eliptyczne a jesienią przebarwiając się dają efektowne barwy. Piękne żółte, lejkowate kwiaty zebrane po 7-12, rozwijaja sie początkiem maja, cechują się także nie powtarzalnym zapachem. Dłuższe przebywanie w otoczeniu tego niezwykle silnego zapachu podobno może spowodować ból głowy. Na Białorusi z azalii pontyjskiej pozyskuje się surowiec zielarski, liście używano zamiast tytoniu pączki kwiatowe stosowane były w medycynie ludowej a napar z liści miał ponoć odganiać czary. W 401r. p.n.e. podczas odwrotu armii greckiej spod Babilonu żołnierze posilili się miodem z pasiek znajdujących sie w pobliżu zarosli azalii żółtej. Ich dowódca tak opisuje ich zachowanie: ,,stracili zmysły, byli pijani, a ci, którzy dużo go jedli zachowywali się jak szaleni, a niektórzy jak umierający." Objawy ustąpiły po trzech dniach ponieważ miód z azalii pontyjskiej ma tylko działanie odurzające.

Grupy azalii zrzucających liście:


Azalie zawsze zielone

rhododendron-japonicum

zwane azaliami japońskimi wymagają stanowiska półzacienionego, osłoniętego od mroźnych wiatrów. Zaleca się osłonięcia ich od zimowego słońca. Ze względu na swój niski wzrost nadają się szczególnie do sadzenia w grupach w ogrodzie wrzosowym. Większość gatunków azalii wiecznie zielonej pochodzi z Japonii i najstarsze krzyżówki rozwinęły się w tym kraju.




 

 

Grupy azalii zimozielonej:



Różaneczniki zawsze zielone

 

Oprócz okazałych różnokolorowych kwiatostanów różaneczników zawsze zielonych ich szczególnym atutem są skórzaste liście. Posadzone w odpowiednim miejscu długo utrzymują kwiaty, oprócz kwaśnego podłoża wymagają także półcienistego stanowiska. Są wśród nich niskie krzewinki jak i drzewa osiągające wysokość 20m. Problemem w uprawie rózaneczników było ich wymaganie bardzo kwaśnego podłoża, prace naukowe prowadzone w instytucie Hodowli Roślin Ozdobnych w Ahrensburgu w Niemczech doprowadziły do wyselekcjonowania spośród siewek i mieszańców roślin odpornych na wysoką zawartość wapnia - Ca w podłożu. W 1997 roku szkółki nazywające siebie INKHARO_ ("Interessengemeinschaft Kalktoleranter Rhododendron-Unterlagen" - "Zrzeszenie producentów podkładek różaneczników odpornych na wapń") rozpoczeło produkcję roślin na podkładkach odpornych na wapń. Rośliny takie tolerują podłoże o pH 5,5 do 7,8 ponadto szybciej wchodzą w okres kwitnienia.

 

rhododendron

RHODODENDRON - RÓŻANECZNIK - warunki klimatyczne Polski

W warunkach polskich głównym problemem w uprawie różaneczników zawsze zielonych oraz azali zawsze zielonych jest zima. Azalie zrzucające liście na zimę są lepiej znoszą warunki klimatyczne panujące w naszym kraju. Roślina zawsze zielona nie zrzuca liści przed nadejściem zimy przez co narażona jest na niekorzystne warunki atmosferyczne, głównym problemem jest tutaj nie tyle mróz (bo różaneczniki wytrzymują temperatury do -30°C) co wiatr który powoduje wysuszenie rośliny. Różanecznik czy azalia zawsze zielona ma zablokowany dostęp do wody poprzez ujemną temperaturę, więc nie może uzupełniać strat powstałych w skutek parowania z liści. Bardziej wrażliwe odmiany mogą przemarzać przy niskiej temperaturze, jednak w większości przypadków rośliny źle posadzone cierpią suszę fizjologiczną. W warunkach klimatycznych Polski występują także liczne odwilże powodujące rozhartowanie rośliny oraz duże różnice temperatur między dniem i nocą mogące doprowadzać do przemarzania pąków kwiatowych różaneczników i azalii kwitnących wczesną wiosną. Dlatego aby uchronić roślinę przed zagrażającymi czynnikami powinniśmy dobrze wybrać stanowisko.

 

Wybór stanowiska

Rośliny zawsze zielone należy sadzić w miejscu półcienistym, osłoniętym od mocnych zimowych wiatrów. Najlepiej czują się w towarzystwie roślin iglastych które zimą osłaniają je przed słońcem i wiatrem. Różaneczniki i azalie zimozielone powinno sadzić się od strony południowej aby chronić je przed działaniem promieni słonecznych mogących przypalać liście. Należy unikać obniżeń terenu gdzie powstawać mogą zastoiska mrozowe. Różaneczniki i azalie warto sadzić w pobliżu wody -stawy, oczka wodne, strumienie - jest tam większa wilgotność powietrza co tworzy korzystniejszy mikroklimat. Jeżeli wybieramy stanowisko w pobliżu budynków powinno się posadzić rośliny w miejscu o wystawie północnej lub zachodniej.

 

Gleba

Rododendron wymaga gleb lekko zwięzłych i przepuszczalnych. Gleba powinna być kwaśna o pH 4,5 do 5,5 a woda gruntowa powinna być na poziomie niższym niż 60cm. Szczególną uwagę powinno się zwrócić na pH gleby jeśli sadzimy różaneczniki w pobliżu budynków ponieważ często w glebie pozostaje wapno po budowie!!! Niskie pH można osiągnąć zakwaszając glebę w pobliżu rośliny torfem wysokim, korą sosnową, igliwiem, ściółką z lasu sosnowego.

 

Sadzenie i ściółkowanie

Planując założenie ogrodowe z różanecznikami i azaliami powinniśmy je posadzic w dużej grupie powyżej 30 roślin w pobliżu siebie, tworzy się wtedy odpowiedni mikroklimat. Rośliny rozmieszczamy co 60-100cm. Przed posadzeniem warto umieścic doniczkę z zakupioną rośliną w wodzie, gdy bryła korzeniowa jest już odpowiednio wilgotna delikatnie ściągamy doniczkę. Po wyjęciu rośliny z pojemnika należy lekko rozluźnic zbitą warstwę korzeni. Wcześniej wykopany dołek powinien być dwukrotnie szerszy od bryły korzeniowej, głębokość takiego dołka ma być taka jak wysokośc doniczki. Umieszczamy roślinę w dołku dosypujemy mieszankę ziemi (1 część ziemi z ogrodu 2 części torfu wysokiego) w okół rośliny tworzymy misę zbierającą wodę. Po posadzeniu obficie podlewamy. Różaneczniki szczepione sadzi się trochę głębiej niż rosły wcześniej. Po posadzeniu należy ściółkować roślinę igliwiem bądź korą sosnową odpowiednie są także liscie dębów i buków, torf, rozłożone trociny sosnowe. Ściółka latem zmniejsza parowanie z gleby, powoduje późniejsze zamarzanie gleby zimą, zwiększa także ilość substancji organicznej poprzez swój rozkład, zmniejsza rozwój chwastów.

 

Podlewanie

Szczególną uwagę na podlewanie powinno sie zwrócić w okresie IV-VII - jest to okres kwitnienia i wzrostu różaneczniki i azalie są wtedy szczególnie wrażliwe na niedobory wody. W okresach suszy również należy dostarczyć rośliną odpowiednią dawkę wody - około 25mm wody (opadu) na tydzień. Przed nadejściem zimy powinno się dostarczyć roślinie dużą dawkę wody. Różaneczniki i azalie najlepiej podlewać wodą miękką - deszczówką lub ze zbiorników - stawy, jeziora, ważne jest aby woda nie zawierała wapnia. Zimna woda ze studni powinna się odstać przed użyciem.

 

Nawożenie

W uprawie różaneczników i azalii najlepiej stosować nawozy wolno działające gdyż zapewniają one równomierne udostępnianie rośliną składników odżywczych. Można stosować także nawozy organiczne takie jak kompost, obornik lub gnojowica. Azalie są wrażliwe na zasolenie gleby. Zaleca się stosowanie nawozów zawierających w swym składzie żelazo Fe. Nie wolno stosować nawozów odkwaszających zawierających wapń. Wczesną wiosną stosujemy nawożenie mineralne z mikroelementami a po rozpoczęciu wzrostu uzupełniamy niedobory azotu. Można stosować nawozy zarówno posypowe jak i podlewać rozpuszczanymi w wodzie. ostatnią dawkę nawozu dostarczamy roślinie nie później niz w połowie czerwca aby rośliny miały czas na zakończenie wzrostu i zawiązanie pąków kwiatowych.

 

Cięcie

Z reguły azalie i różaneczniki nie wymagają cięcia. Wyjątkiem są cięcia pilęgnacyjne - usuwa się wtedy gałęźie chore lub suche. Można wykonać cięcie odmładzające, gdy krzew jest juz stary i wyglądający nie atrakcyjnie. Cięcie takie wykonuje się na wysokości 30 cm nad powierzchnią gleby, wykonuje sie je w marcu. Przy silnie ciętych rododendronach i azaliach nie wolno zapomniec o obfitym podlewaniu i regularnym nawożeniu. Po przekwitnięciu zaleca się wyłamywanie kwiatostanów co uniemożliwia roślinie zawiązywanie nasion i owoców.

 

Okrywanie na zimę

Rośliny posadzone w danym roku warto zabezpieczyc przed pierwszą zimą. Do okrywania stosujemy wyłącznie materiały przepuszczalne takie jak: gałązki świerkowe, sosnowe, idealną ochroną jest śnieg naturalny bądź sztuczny.

 

Choroby i szkodniki

choroba-szkodnikobjawyco zrobić?
Fytoftorozazgnielizna korzeni i podstawy pędu, zamieranie pędów i plamistość liścizapobieganie polega na sadzeniu roślin zdrowych, oprysk Aliette 80WP - stężenie 0,2%, Fongarid 25WP - stężenie 0,05%, Previcur 607 SL =>środki stosuje się doglebowo co 2-4 tygodnie.
Opuchlak truskawkowiecwiosną owady niszczą pąki i wygryzaja dziury na brzegu blaszki liściowej. Największe szkody powodują larwy żyjące w glebie, gryzą one korzenie - uszkodzone rośliny więdną i zamierają. Larwa długości około 10mm jest pałąkowato wygięta kremowa z czerwonobrązową głową.2-3 tygodnie przed sadzeniem wymieszać z glebą jeden z preparatów: Diafuran 5 GR, Furadan 5 GR - dawka 1,2 kg/m3, Basudin 10 G, Diazinon 10 GR - dawka 0,8 kg/m3. W przypadku wykrycia larw po posadzeniu podlać roztworem Dursban 480 EC - stężenie 0,1%, Basudin 25 EC - stężenie 0,15%.

Zasady uprawy azalii zrzucających liscie na zimę

Azalie zrzucające liście na zimę można sadzić w miejscach słonecznych lub półcienistych, są one bardziej odporne na niekorzystne warunki klimatyczne. Wymagania co do gleby są niższe niż przy różanecznikach i azaliach zimozielonych jednak nie należy zapominać o niskim pH. Sposób sadzenia, ściółkowanie, podlewanie i nawożenie takie samo jak dla różaneczników.



Stanisław Tomszak
Artykuł napisałem w oparciu o literaturę fachową autorstwa prof. Mieczysława Czekalskiego do której odsyłam wszystkich bardziej zainteresowanych tematem czytelników.